Rechtstoegang is meer dan ooit essentieel om de spanningen te verzachten in de Congolese provincies Noord- en Zuid-Kivu die al decennialang door geweld verscheurd worden. ASF, RCN Justice & Démocratie en TRIAL International hebben er op 21 en 23 mei 2019 een gemeenschappelijk project gelanceerd om de straffeloosheid te bestrijden. Twee workshops in Goma en Bukavu brachten een honderdtal actoren samen die zich inzetten voor de vervolging van internationale misdaden.

De vrijspraak in hoger beroep voor Jean-Pierre Bemba door het Internationaal Strafhof laat vele duizenden Centraal-Afrikaanse slachtoffers zonder antwoord achter nadat ze extreme gewelddaden moesten ondergaan tijdens het gewapend conflict.

In de huidige periode van verkiezingen in de DR Congo, zijn de belemmeringen talrijk voor de rechten en vrijheden van mensenrechtenverdedigers en activisten die zich inzetten voor de democratie. Bedreigingen, willekeurige aanhoudingen en onrechtmatige gerechtelijke vervolgingen komen steeds vaker voor. Dit getuigt van een groter wordende inperking van de publieke ruimte. ASF vindt dat deze actoren cruciale partners zijn in elk democratisch proces.

In een land als Congo is een beroep doen op formele rechterlijke mechanismen niet altijd de beste manier om op vreedzame wijze conflicten op te lossen. Daarom breidt ASF haar steun uit naar actoren binnen de lokale geschillenbeslechting: gemeenschapsleiders en traditionele leiders, organisaties uit het maatschappelijke middenveld, paralegals… Deze aanpak staat centraal in een nieuw vijfjarenprogramma van de organisatie, dat begin juni officieel gelanceerd werd.

Uitstekend nieuws: ASF heeft net een belangrijke vijfjarige financiering bij de Belgische Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp losgekregen. Die hulp zal worden ingezet voor projecten ter ondersteuning van justitie in vijf landen. Het is de eerste keer dat er in Indonesië een project van ASF zal lopen!

Het is bijna dag op dag vijftien jaar geleden dat ASF haar eerste kantoor opende in Kinshasa en begon te ijveren voor de rechtsstaat in de DR Congo. De organisatie is er vandaag nog altijd actief en zet zich in om de bevolking een degelijke rechtstoegang te garanderen. Sinds die begindagen is er heel wat vooruitgang geboekt! We hebben veel mensen ontmoet, gesprekken gevoerd, energie gebruikt, moeilijkheden overwonnen en projecten waargemaakt. Tijd voor een terugblik op de laatste 15 jaar.

Voor een duurzame rechtstoegang moet ook de capaciteit van internationale actoren als ASF duurzaam zijn. Dat is de boodschap die de directeur-generaal van ASF, Francesca Boniotti, bij de publicatie van het jaarverslag 2015 van de ngo wil meegeven.

Met de hulp van ASF is Désiré Loko vrijgelaten na precies 8 jaar, 5 maanden en 21 dagen in voorlopige hechtenis in de centrale gevangenis van Kinshasa terwijl hij onschuldig was. Zijn geval illustreert de problematiek van de voorlopige hechtenis in DR Congo. Gedetineerden brengen soms meerdere jaren in een gevangenis door zonder dat een rechter over hun lot beslist of dat ze toegang krijgen tot een advocaat.

Sinds 2010 is ASF bezig met de implementatie van een project op het gebied van internationaal strafrecht en overgangsrechtspraak in Oeganda. In dat kader heeft ASF nauw overleg gevoerd met de slachtoffers over de vervolging van vermeende daders van oorlogsmisdaden. De slachtoffers toonden een grote belangstelling en bereidheid om te worden betrokken bij strafrechtelijke procedures. Ze lijken echter over onvoldoende informatie en inzicht te beschikken met betrekking tot hun rechten en wat de deelname aan strafrechtelijke procedures kan inhouden.

In de DR Congo blijven het verdedigen van de rechten van slachtoffers van onrecht en het uitoefenen van de fundamentele vrijheden een uitdaging. Desondanks het falen van het rechtssysteem en soms bedreigingen, blijven mannen en vrouwen strijden voor hun ideaal van een rechtvaardigere wereld. De laatste van onze drie ontmoetingen is die met advocaat Hervé Mafwila en gaat over onrechtmatige hechtenis.